डिजीटल फॉरेन्सिक पुरावा

 

डिजीटल फॉरेन्सिक पुरावा कायदेशीर कार्यवाहीमध्ये तपासाच्या उद्देशाने इलेक्ट्रॉनिक डेटाचे संकलन, विश्लेषण आणि जतन यांचा संदर्भ देते. आजच्या डिजिटल युगात या प्रकारचा पुरावा महत्त्वाचा आहे, जिथे आपले बरेचसे क्रियाकलाप, संप्रेषण आणि व्यवहार ऑनलाइन किंवा इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांद्वारे होतात. डिजीटल फॉरेन्सिकचा उपयोग कायद्याच्या न्यायालयात डिजिटल पुरावा उघड करण्यासाठी, विश्लेषण करण्यासाठी आणि सादर करण्यासाठी केला जातो. डिजिटल फॉरेन्सिक पुराव्याचे काही प्रमुख पैलू येथे आहेत:

1. प्रकार

   1. ईमेल आणि संप्रेषण: ईमेल, चॅट लॉग आणि इतर संप्रेषण डेटाची तपासणी.

   2. नेटवर्क रहदारी: क्रियाकलाप शोधण्यासाठी नेटवर्कवर प्रसारित केलेल्या डेटाचे विश्लेषण.

   3. सिस्टम लॉग: संगणक किंवा नेटवर्कवरील कार्यक्रम आणि क्रियाकलाप ओळखण्यासाठी सिस्टम लॉगची तपासणी.

   4. मेटाडेटा: डेटाबद्दलची माहिती, जसे की निर्मिती आणि सुधारणा तारखा, महत्त्वपूर्ण संदर्भ प्रदान करू शकतात.

2. डिजिटल फॉरेन्सिक प्रक्रिया:

   1.ओळख: संभाव्य डिजिटल पुरावे ओळखणे आणि शोधणे.

   2.संरक्षण: डिजिटल पुराव्याची अखंडता आणि संरक्षण सुनिश्चित करणे.

   3.संकलन: विविध स्त्रोतांकडून डेटा गोळा करणे, जसे की संगणक, सर्व्हर आणि स्टोरेज डिव्हाइस.

   4.विश्लेषण: निष्कर्ष काढण्यासाठी आणि संबंधित माहिती शोधण्यासाठी गोळा केलेल्या डेटाचे परीक्षण करणे.

   5.दस्तऐवजीकरण: निष्कर्ष आणि विश्लेषणाचे दस्तऐवजीकरण करणारे तपशीलवार अहवाल तयार करणे.

   6.प्रेझेंटेशन: कायदेशीर कार्यवाहीमध्ये डिजिटल पुरावे स्पष्ट आणि समजण्यायोग्य पद्धतीने सादर करणे.

3. डिजिटल फॉरेन्सिकमधील आव्हाने:

   1.डेटा एन्क्रिप्शन: एन्क्रिप्ट केलेला डेटा तपासकर्त्यांना आव्हान देऊ शकतो, कारण तो डिक्रिप्ट करण्यासाठी विशिष्ट की किंवा पासवर्डची आवश्यकता असू शकते.

   2.डेटा इंटिग्रिटी: गोळा केलेला डेटा अपरिवर्तित आणि न्यायालयात मान्य आहे याची खात्री करणे.

   3.अस्थिरता: डिजिटल पुरावे सहजपणे बदलले किंवा हटवले जाऊ शकतात, जलद संकलन आणि संरक्षण महत्त्वपूर्ण बनवते.

   4.जटिलता: विविध प्रकारचे डिजिटल उपकरणे आणि तंत्रज्ञान फॉरेन्सिक प्रक्रिया जटिल बनवू शकतात.

4.साधने आणि तंत्रे:

   1.फॉरेन्सिक सॉफ्टवेअर: एनकेस, एफटीके (फॉरेन्सिक टूलकिट), आणि स्लीथ किट सारखी साधने सामान्यतः डिजिटल फॉरेन्सिकसाठी वापरली जातात.

   2.नेटवर्क फॉरेन्सिक्स: संशयास्पद क्रियाकलाप ओळखण्यासाठी वायरशार्क सारख्या साधनांचा वापर करून नेटवर्क रहदारीचे विश्लेषण करणे.

   3.मेमरी फॉरेन्सिक्स:चालू असलेल्या प्रक्रिया आणि संबंधित डेटा उघड करण्यासाठी संगणकाच्या अस्थिर मेमरीचे परीक्षण करणे.

5. कायदेशीर बाबी:

   1.कस्टडीची साखळी: पुराव्यावर कोणाचे आणि कधी नियंत्रण होते याची स्पष्ट नोंद ठेवणे.

   2.ग्राह्यता: डिजिटल फॉरेन्सिकमध्ये वापरल्या जाणार्‍या पद्धती न्यायालयात स्वीकारल्या जातील याची खात्री करणे.

   3.गोपनीयतेची चिंता: तपास करत असताना गोपनीयता कायद्यांचा आणि अधिकारांचा आदर करणे.

    सायबर क्राइम तपास, बौद्धिक संपत्तीची चोरी, फसवणूक आणि डिजिटल उपकरणे आणि डेटाचा समावेश असलेल्या इतर गुन्ह्यांसह विविध कायदेशीर प्रकरणांमध्ये डिजिटल फॉरेन्सिक पुरावा महत्त्वपूर्ण आहे. डिजिटल युगात सत्य उघड करण्यात आणि न्याय सुनिश्चित करण्यात ती महत्त्वाची भूमिका बजावते.

 धन्यवाद….

आता आपल्या कोल्हापूरमध्ये सुद्धा फॉरेन्सिक सायन्स ची सर्विस चालू झालेले आहे. त्यामध्ये तुम्हाला तुमच्या हाताचे ठसे, सही हस्ताक्षर तपासून मिळतात.
असेच आपण फॉरेन्सिक सायन्स बद्दल मराठी भाषेमध्ये ज्ञान घेऊया. 

FROM:-

DRUSHTI FORENSIC (OPC) PVT. LTD.

ADDRESS:- NEAR DISTRICT COURT, BEHIND RENUKA TEMPLE, ‘GRUHYOG’ APARTMENT, ‘A’ WING, SHOP NO ‘4’, ‘1^ST ’ FLOOR, KOLHAPUR, MAHARASHTRA 416006.

MOBILE NO:- +91-9552912971.

SOCIAL MEDIA:-

Ø  COMPANY PROFILE:- HTTPS://VCARD.MEEWAYS.COM/DRUSHTI-FORENSIC-PVT-LTD

Ø  WHATSAPP GROUP:- HTTPS://CHAT.WHATSAPP.COM/GWBLGYAJCJC95J7ABBQHCK

Ø  WHATSAPP CHANNEL GROUP:-HTTPS://WHATSAPP.COM/CHANNEL/0029VAHQKPYEQUIS7TJXHZ0E 

Ø  YOUTUBE:- HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/CHANNEL/UCMM5SNTF2QWOBGOEYZQ8-_A

Ø  FACEBOOK:- HTTPS://WWW.FACEBOOK.COM/PROFILE.PHP?ID=100082398197116

Ø  FACEBOOK PAGE:- HTTPS://WWW.FACEBOOK.COM/DRUSHTIFORENSICLAB/

Ø  INSTAGRAM:- HTTPS://WWW.INSTAGRAM.COM/DRUSHTIFORENSICLAB/

LINKEDIN:- HTTPS://WWW.LINKEDIN.COM/COMPANY/79086624/ADMIN/FEED/POSTS/